8 نکته درباره 2 سالگی تجاوز روسیه به اوکراین / ترکیه و امارات، برندگان جنگ

عصر ایران ؛ رضا غبیشاوی -  اسفند 1402، حمله نظامی روسیه به اوکراین دو ساله می شود؛ جنگی که همچنان ادامه دارد گرچه جنگ اسرائیل در غزه، آن را به حاشیه راند. به مناسبت دو سالگی این جنگ، می توان به این موارد اشاره داشت:

1-  نتیجه جنگ چه شد؟  

 بعد از گذشت دو سال از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین وضعیت هم اکنون چگونه است؟ 

روسیه توانست در این جنگ، 4 منطقه شرق اوکراین یعنی دونتسک، لوهانسک،‌ خرسون و زاپوریژیا را تصرف و رسما به خاک خود اضافه کند. اوکراین با وجود همه تلاش ها اما در بازپس گیری این 4 منطقه ناکام مانده.

البته قبل از آغاز جنگ در اسفند 1400، نیروهای استقلال طلب در دو منطقه دونتسک و لوهانسک شرق اوکراین در مدت 8 سال جنگ داخلی با ارتش و نیروهای شبه نظامی و تندروی وابسته به دولت مرکزی اوکراین،‌ آنها را از این مناطق اخراج کرده بودند. یعنی عملا دولت مرکزی اوکراین کنترلی بر اکثر بخش های این دو منطقه نداشت.

این دو منطقه محل زندگی روس های اوکراینی است که اکثریت خواهان جدایی و استقلال از کشور اوکراین بودند و نگاه آنها به سمت روسیه است.

روسیه در جنگ با اوکراین، 4 منطقه شرق این کشور را اشغال و به خاک خود اضافه کرد. در سال 2014 هم روسیه شبه جزیره کریمه را از اوکراین به خاک خود ملحق کرد.

اوکراین کشوری دو پاره با دو نگاه و جهان بینی است. اکثریت روس های اوکراینی در شرق کشور، نگاه به مسکو دارند و خواهان ادغام و همسویی با روسیه هستند. بخش دوم، اوکراینی هایی ساکن مرکز و غرب کشور که نگاه به اروپا و امریکا دارند و خواهان همسویی و پیوستن به اتحادیه اروپا و ناتو هستند.

دلیل اصلی ناکامی ارتش اوکراین در جنگ نیز همین نکته است. ارتش اوکراین همزمان با نظامیان روسیه و نظامیان شرق اوکراین در حال جنگ است. اکثریت مردم دو منطقه شرق اوکراین (لوهانسک و دونتسک)، از روسیه در برابر دولت مرکزی اوکراین حمایت می کنند.

کشورهای دو یا چند پاره چون بوسنی و عراق و لبنان و ترکیه، امکان چرخش به یک سمت را ندارند و باید میان شرق و غرب ، موازنه ای برقرار سازند و در نقطه میانجی بایستند. اوکراین قبل از اینکه مورد حمله روسیه قرار بگیرد خود به مدت 8 سال با جنگ داخلی روبه رو بود. جنگ میان مناطق شرقی روس دوست و مناطق مرکزی غرب دوست. اوکراین نه می توانست کاملا در خط روسیه باشد و نه کاملا در خط اروپا و امریکا. وقتی به یک سو جهید ؛ موازنه از دست رفت و بی ثباتی و جنگ غالب گشت.

جنگ همچنان ادامه دارد گرچه فرسایشی شده است. با این حال امریکا و اروپا در حمایت های تسلیحاتی از اوکراین در برابر روسیه، دچار تردیدهایی شده اند. در امریکا، جمهوری خواهان کنگره موافق ادامه حمایت های مالی تسلیحاتی از اوکراین نیستند. در اروپا هم صداهایی در این باره شنیده می شود.

در سمت روسیه هم احتمالا کرملین تصور جنگ چند ساله را نداشت. مقامات مسکو فکر می کردند با حمله برق آسا، تصرف کی یف ، سرنگونی دولت اوکراین ، برپایی دولت دست نشانده در اوکراین یا اعلام انحلال دولت اوکراین و الحاق کل کشور اوکراین به خاک روسیه، داستان تمام می شد.

مقامات روسیه از جمله مدودوف (رئیس جمهوری و نخست وزیر سابق روسیه و نزدیک به پوتین) بارها وجود تاریخی کشور اوکراین را زیر سوال برده و برتعلق تاریخی اوکراین به روسیه تاکید کرده بودند. حمله اولیه روسیه به اوکراین بر پایه همین نگاه بود ولی توفیقی کسب نکرد.

جنگ روسیه علیه اوکراین، از روسیه تصویر یک کشور متجاوز و اشغالگر در جهان ترسیم کرد. روسیه با بیشترین تحریم های اقتصادی جهان از سوی کشورهای اروپایی و غربی روبه رو شد.

جنگ به نوعی با بن بست روبه رو شده و برای ماه های طولانی مرزهای جنگی دو طرف تغییر نکرده گرچه در هفته های اخیر، ارتش روسیه به پیروزی مهمی دست یافت و شهر آودیوکا اوکراین را تصرف کرد. این مهمترین پیروزی و تغییر در جبهه جنگ در ماه های اخیر به شمار می آید.

برخی آن را ناشی از سستی جبهه غرب در حمایت تسلیحاتی از اوکراین می دانند و هشدار می دهند در صورتی که حمایت های غرب از اوکراین کاهش یابد ارتش روسیه گام به گام پیشروی خواهد کرد و مناطق بیشتری را تصرف خواهد کرد و حتی ممکن است دوباره به سمت کی یف حرکت کند.

ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه امیدوار است طولانی شدن مدت جنگ، اختلافات و تردیدها در کشورهای غربی درباره حمایت های مالی – تسلیحاتی از اوکراین را تقویت کند و منجر به کاهش حمایت ها شود.

ارتش روسیه در خاک اوکراین

علاوه بر این،‌ پوتین در انتظار انتخاب دوباره ترامپ به ریاست دولت امریکاست تا ماه عسل او دوباره شروع شود. ترامپ به تازگی گفته بود اگر اعضای ناتو، ‌سهم خود از هزینه نظامی را پرداخت نکنند روسیه را تشویق می کند هر کاری که دوست داشت با اعضای ناتو بکند. اگر ترامپ به کاخ سفید بازگردد احتمال توقف حمایت تسلحیاتی امریکا از اوکراین و فشار بر کی یف برای توقف جنگ با وجود ادامه تصرف 4 منطقه شرق این کشور از سوی روسیه وجود دارد.

براین اساس، 4 منطقه شرق اوکراین در تصرف روسیه می مانند اما جهان از به رسمیت شناختن حاکمیت روسیه بر این مناطق خودداری می کند. همان الگویی که برای تصرف شبه جزیره کریمه از سوی روسیه (سال 2014) اعمال شد.

احتمالا این بهترین راه حل خواهد بود تا این جنگ و بحران پایان یابد. چرا که نه اوکراین توان پس گرفتن مناطق از دست رفته را دارد و نه تا ابد دو طرف می توانند به جنگ ادامه دهند و نه برای همیشه، اروپا و امریکا قادر به کمک های مالی و تسلیحاتی به اوکراین هستند.

همزمان صلح در این شرایط، پیروزی برای روسیه و شخص پوتین است زیرا توانسته سرزمین های جدیدی به خاک کشورش اضافه کند ولو اینکه هیچ کس در جهان معترف به آن نباشد اما بر روی زمین، حالا بخشی از خاک روسیه به شمار می آیند. پوتین می تواند امیدوار باشد نامش در میان رهبران روسی است که خاک کشور را توسعه دادند ولو اینکه جهان، آن را تجاوز و اشغالگری بداند.

تاکنون براساس برآورد امریکا در این جنگ در سمت اوکراین 70 هزار نفر و جبهه روسیه 120 هزار نفر کشته شده اند.
 از زمان پایان جنگ جهانی دوم به این سو، جنگ روسیه علیه اوکراین، بزرگترین و طولانی ترین جنگ در اروپا با بیشترین تاثیر بر اروپای غربی است.

2-    اهداف روسیه در جنگ علیه اوکراین

ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه هدف جنگ را خلع سلاح اوکراین، نازی زدایی، جلوگیری از امتداد ناتو به اوکراین و تعهد این کشور به عدم عضویت در ناتو اعلام کرده بود.

تقریبا هیچ کدام از این اهداف در این جنگ محقق نشد. ارتش روسیه در روزهای اولیه به دنبال تصرف کی یف پایتخت و سرنگونی دولت اوکراین بود اما ناکام ماند. نه تنها این کشور خلع سلاح نشد بلکه تسلیحات رایگان و پیشرفته هجومی را از امریکا و اروپا دریافت کرد. به دنبال عضویت در ناتو و اتحادیه اروپاست و احتمال این عضویت بعد از پایان جنگ، جدی است. جامعه اوکراین که دارای پیوندهای شدید و جدی با روسیه بودند به شدت از مسکو دور شده و به غرب نزدیک شده است.

البته برخی نیز می گویند یکی از اهداف پوتین الحاق 4 منطقه روس نشین شرق اوکراین به خاک خود بود که محقق شد حتی اگر به قیمت جنگ طولانی و مرگبار باشد. 

همچنین چهره روسیه و پوتین به عنوان کشور متجاوز به خاک همسایه و اشغالگر که به قتل شهروندان غیرنظامی و زیرساخت های حیاتی می پردازد خدشه دار شد. حکم بازداشت بین المللی پوتین از سوی دادگاه بین المللی صادر شد و سفرهای خارجی پوتین را به طور جدی دچار محدودیت کرد. تاکنون 2 سفر او به همین دلیل با وجود برنامه ریزی قبلی به اندونزی و افریقای جنوبی لغو شد. این کشور همچنین با تحریم های گسترده اروپا و امریکا روبه رو شد تا بالاتر از ایران، در جایگاه اول جهان از نظر تعداد تحریم ها قرار بگیرد.

حمله ارتش روسیه به یک بیمارستان و زایشگاه ماریوپول (شرق اوکراین) - این زن باردار اوکراینی به نمادی برای انتخابات تبدیل شد

جنگ اوکراین به وجهه و تصویر روسیه در سطح جهانی ضربه زد. تاکنون به جز کره شمالی، سوریه، بلاروس، اریتره و نیکاراگوئه هیچ کدام از کشورهای جهان، به صراحت از جنگ روسیه در اوکراین و اضافه کردن 4 بخش شرقی سرزمین اوکراین به خاک روسیه حمایت نکرده اند.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد در اسفند گذشته (1401) با تصویب قطعنامه ای با 141 رای موافق، ضمن محکومیت حمله نظامی روسیه به اوکراین، از مسکو خواست نیروهایش را فورا از خاک اوکراین خارج کند. تعدادی از کشورهای نزدیک به روسیه از جمله کوبا، ایران، چین و هند رای ممتنع دادند.

این طرح با 141 رای موافق در برابر تنها 7 رای مخالف تصویب شد. روسیه، بلاروس، سوریه، کره شمالی، مالی، نیکاراگوئه و اریتره مخالفان اندک شمار محکومیت حمله روسیه به اوکراین بودند. 32 کشور از جمله ایران، چین و هند، پاکستان، آفریقای جنوبی، تاجیکستان، ازبکستان، هم رای ممتنع دادند.

شماری از کشورها هم تصمیم گرفتند اصلا در رای گیری حاضر نباشند و غیبت کنند مثل : آذربایجان، کامرون، گینه بیسائو، ترکمنستان، ونزوئلا، لبنان، سنگال ودومنیکا.

3 - روسیه غول است / یادآوری جنگ روسیه تزاری علیه ایران قاجاری

روسیه غول است. غولی که هر آن ممکن است به خاک یکی از کشورهای همسایه حمله و بخش هایی را بگیرد و به خاک خود اضافه کند.  روسیه به دلیل داشتن ابزارهای متعدد قدرت می تواند نظر خود را درباره موقعیت حقوقی خاک کشورهای همسایه، اجرایی کند. مثلا به منطقه ای از یک کشور دیگر، استقلال دهد یا خاک آن را اشغال و به مرزهای خود اضافه کند.

وسعت سرزمینی و مرزی، ارتش بزرگ، حجم تسلیحات، مالکیت بزرگترین زرادخانه اتمی جهان، عضویت دائم در شورای امنیت، تاریخ عظیم و منابع گسترده نفت و گاز همه اینها ابزارهای قدرتمند در اختیار کاخ کرملین است.
تقریبا هیچ کدام از همسایگان و کشورهای منطقه در نقطه مقابل روسیه نیست. آنهایی که قرار گرفته اند هم دچار مشکل شده اند. از گرجستان که دو منطقه شمالی اش را در جنگ با روسیه از دست داد تا ارمنستان که در جنگ با جمهوری اذربایجان، شکست خورد و قره باغ به باکو بازگشت.

به همین دلیل فروپاشی و تجزیه شوروی ، یک شانس تاریخی برای ایران بود چرا که مرزهای زمینی میان ایران و روسیه را از بین برد و کشورهای جدیدی در حد فاصل تماس زمینی دو طرف قرار گرفتند. در نتیجه تجزیه شوروی، ایران و روسیه دیگر مرز زمینی مشترک ندارند.

ارتش روسیه در سال 2008 با حمله به خاک گرجستان، به دو منطقه شمالی روس نشین گرجستان یعنی اوستیای جنوبی و آبخازیا استقلال داد و آنها را از خاک کرجستان جدا کرد

با این حال وجهه و تصویر جهانی غول در این جنگ، خراب شد. وقتی نتوانست پایتخت اوکراین را تصرف کند؛ وقتی نتوانست با شورش داخلی گروه واگنر مقابله کند و در نهایت رهبر این گروه را در آسمان نابود کرد. وقتی روسیه مجبور شد برای جنگ در اوکراین، از کره شمالی سلاح خریداری کند. وقتی جوانان روس برای فرار از سربازی اجباری مجبور شدند سراسیمه به کشورهای دیگر منطقه فرار کنند.

اما خرس روسی، یک غول است. غولی که تاکنون 4 منطقه شرق اوکراین را تصرف و به خاک خود اضافه کرده است.

خرس روسی،‌ غول است. به دو منطقه در شمال گرجستان استقلال داد و آنها را به کشورهای مستقل تبدیل کرد. 5 منطقه شرقی و جنوبی اوکراین را از این کشور جدا و به خاک خود اضافه کرد. با اینکه با کشور اروپایی مولداوی همسایه زمینی نیست و مرزی ندارد اما چند صد نظامی روس برای جداسازی منطقه شرقی کشور مولداوی (واقع در جنوب غربی اوکراین) کفایت می کند تا روس های مولداوی کشور جداگانه ای برای خود بسازند و جدا زندگی کنند بدون اینکه کشوری در جهان آنها را به رسمیت بشناسد.

شاید حالا که جنگ روسیه – اوکراین ادامه دارد بهتر بتوان شرایط جنگ ایران و روسیه در دوره روسیه تزاری و فتحعلی شاه قاجار در حدود 200 سال قبل را دریافت کرد. دو جنگی که ایران در آن شکست خورد؛ سرزمین های زیادی از ایران به اشغال روسیه درآمد. این دو جنگ منجر به امضای قراردادهای گلستان و ترکمانچای شد و شاه قاجاری مجبور شد سرزمین های شمال رود ارس را به حکومت تزاری روسیه واگذار کند. 

روسیه تزاری آن زمان از روسیه پوتین فعلی به مراتب قدرتمندتر بود و ایران قاجاری آن زمان به مراتب از اوکراین فعلی، ضعیف تر.  اوکراین فعلی به مراتب از حکومت فتحعلی شاه قاجار، قوی تر است چرا که با سیل حمایت ها و تسلیحات روز جهان از سوی امریکا و اروپا روبه رو است.

به قول محمد جواد ظریف وزیر خارجه سابق، ترکمنچای امضا شد چون بقا در خطر بود. منظور او از بقا هم موجودیت ایران است که اگر روس ها به تهران می رسیدند بعید نبود خاک ایران را هم به مرزهای خود الحاق می کردند.

قاجاریه با یک کشور هم سطح خود وارد جنگ نشد بلکه با غول سرشاخ شد.

ارتش اوکراین در جبهه جنگ با روسیه 

4 -   واکنش خاورمیانه

واکنش کشورهای خاورمیانه در برابر جنگ روسیه علیه اوکراین، قابل توجه است. تقریبا همه آنها به جز اسرائیل، از وقوع این جنگ خوشحال شدند چرا که همزمان روسیه، اروپا و امریکا را درگیر خود ساخت و روس ها و اروپایی ها را در موضع ضعف قرار داد.  تقریبا همه کشورهای اسلامی - خاورمیانه تلاش کردند در این جنگ، خط میانه را داشته باشند گرچه برخی همزمان با رای دادن علیه روسیه در سازمان ملل، روابط با مسکو را به شدت تقویت کردند.

اکثر کشورهای اسلامی و خاورمیانه،‌با درس گرفتن از حمله نظامی روسیه به اوکراین ،‌ به تقویت روابط با روسیه پرداختند و سعی کردند از روسیه در موضع ضعف، بهره ببرند. 
همزمان،‌ رویارویی قدرت های جهانی (روسیه،‌ اروپا و امریکا) با یکدیگر ،‌ به عنوان فرصتی برای تضعیف و به چالش کشیده شدن هر سه به شمار می آید.

فارغ از رای دادن ها در سازمان ملل علیه روسیه هیچ کدام از هم پیمانان امریکا در خاورمیانه حاضر نشد علیه مسکو موضع بگیرد یا به تحریم های غرب علیه روسیه ملحق شوند بلکه دو سال اخیر شاهد نزدیکی روابط میان کشورهای هم پیمان امریکا در جنوب خلیج فارس و مسکو بودیم. جنگ در اوکراین فرصت بی نظیری را برای خاورمیانه ای ها ایجاد کرد تا با کوتاه شدن دست غربی از بازار روسیه و قطع روابط اقتصادی میان دو طرف،‌ از این موقعیت جدید به نفع اقتصادی خود بهره ببرند.

استقبال از سفر پوتین به ابوظبی - آذر ماه 1402

ترکیه و امارات از برندگان بزرگ جنگ روسیه علیه اوکراین هستند. ترکیه و امارات به تحریم های اقتصادی غرب علیه روسیه نپیوستند و تلاش کردند از فرصت این تحریم ها به سود خود بهره ببرد. ترکیه و امارات میزبان سرمایه گذاران و ثروت روس ها در سرزمین خود شدند. با توقف پروازهای مستقیم میان روسیه و اروپا و امریکا، این شرکت های هواپیمایی ترکیه ودر گام بعدی امارات و قطر بودند که به مسیر جایگزین تبدیل شدند.

ترکیه و امارات تلاش کردند از قطع روابط غرب - روسیه، به سود خود استفاده کنند و جای خالی غرب را برای روس ها پر کنند.  ترکیه و امارات به حلقه واسطه اقتصادی روس ها و جهان غربی تبدیل شده اند. از یک سو با خروج شرکت های غربی ، زمینه برای فعالیت آنها در روسیه باز شد و از سوی دیگر، مسیری برای دور زدن تحریم ها برای روسیه  هستند.

پوتین در سفر به امارات این کشور را بزرگترین شریک تجاری روسیه در جهان عرب توصیف کرد. پوتین در سفر آذر ماه به امارات و عربستان سعودی (دو کشور هم پیمان امریکا در منطقه) به گرمی مورد استقبال قرار گرفت. در این سفر اعلام شد آمار سفر گردشگران روس به امارات هم به یک میلیون نفر رسیده است.

تحریم خرید طلای روسیه از سوی اروپا، باعث شد طلای روسیه به سمت دبی برود. این موضوع به عنوان یکی از دلایل رشد بازار طلای دبی و رقابت آن با بازار سوئیس مطرح می شود.

استقبال از سفر پوتین به ابوظبی - آذر ماه 1402

جنگ اوکراین و تحریم روسیه، به اقتصاد ترکیه و امارات کمک کرد. فقط کافی است اشاره کنیم هم اکنون روس ها، مقام اول خرید خانه برای دریافت اقامت و شهروندی ترکیه را کسب کرده اند. بسیاری از سرمایه گذاران روس با خروج از اروپا و امریکا به دبی و ترکیه آمده اند تا به فعالیت های اقتصادی خود ادامه دهند.

با تحریم و قطع گاز روسیه به اروپا، قرار است روسیه گاز خود را به ترکیه ارسال کند تا این کشور به عنوان مرکز توزیع ، خود به صادرات گاز بپردازد. احتمالا اولین کشور بدون گاز جهان که به صادرات گاز می پردازد. قطر هم توانست از کمبودهای انرژی اروپا برای تحمیل قراردادهای طولانی مدت صادرات گاز به این کشورها استفاده کنند.
حنگ اوکراین و تحریم نفت و گاز روسیه، قیمت جهانی نفت و گاز افزایش یافت و این فرصت بی نظیری برای کشورهای نفتخیز خاورمیانه ساخت.

5 - واکنش ایران

بعد از آن حمله نظامی روسیه به اوکراین در 5 اسفند 1400، رئیسی همان روز در ردیف اولین سران کشورهایی بود که با پوتین تلفنی گفتگو کرد. رئیسی در این مکالمه تلفنی ضمن حمایت غیرمستقیم از حمله روسیه به اوکراین گفت: "امیدواریم آنچه اتفاق می‌افتد به نفع ملت‌ها و منطقه تمام شود".

در همان روز اول جنگ هم صداوسیما از ادبیات روسیه استفاده کرد اما در روزهای بعدی،‌ استفاده از این عنوان را متوقف کرد ولی همچنان خبرهای جنگ را با جهت گیری به سود مسکو منتشر می کند.

روسیه جنگ یا تجاوز نظامی به خاک اوکراین را قبول ندارد و از این عبارت برای جنگ خود استفاده می کند:‌"عملیات ویژه نظامی روسیه برای حمایت از غیرنظامیان دونباس" . دونباس نام دو منطقه روس نشین دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین است.

دولت ایران گفته است در جنگ روسیه علیه اوکراین بی طرف، مخالف جنگ و مخالف امتداد ناتو به شرق است. ایران در رای گیری های سازمان ملل متحد درباره محکومیت حمله روسیه به اوکراین ، رای ممتنع داد تا در کنار امریکا و اروپا قرار نگیرد. همزمان ایران اقدام روسیه در اشغال و تصرف 4 منطقه شرق اوکراین و اضافه کردن آنها به خاک خود را تایید نمی کند.

اسفند 1400 - رای ممتنع ایران به طرح محکومیت حمله روسیه به اوکراین در مجمع عمومی سازمان ملل متحد - طرح با ۱۴۱ رای موافق ، ۳۵ رای ممتنع و ۵ رای مخالف تصویب شد

دولت اوکراین و کشورهای غربی می گویند ایران به روسیه پهپادهای انتحاری داده است تا در جنگ اوکراین استفاده شود. تهران و مسکو این موضوع را رد می کنند.
ایران به مانند بلاروس ، کره شمالی و سوریه، همه جانبه و کامل از روسیه و اقدام مسکو در الحاق مناطق شرق اوکراین به سرزمین خود حمایت نمی کند.

اقدام دولت روسیه در تایید موضع امارات درباره به رسمیت شناختن وجود اختلاف با ایران بر سر مالکیت جزایر سه گانه و حمایت از راه حل های امارات (مذاکرات دوجانبه یا داوری بین المللی) باعث شد برخلاف سال نخست، در سال دوم، مقامات ایرانی کمتر زبان به حمایت از موضع روس ها بردارند. این در حالی است که در سال اول بارها حمایت از موضع روس ها و تایید دلایل آنها برای حمله به اوکراین یعنی مخالفت با امتداد ناتو به شرق از زبان مسوولان ایرانی شنیده شد. طولانی شدن جنگ، یکی دیگر از دلایل کاهش حمایت ها از روسیه در تهران است.

ضمن اینکه با تحریم های شدید غرب علیه روسیه و تصمیم مسکو برای انتقال تمرکز اقتصادی خود به شرق، ایران یکی از مسیر اصلی های دسترسی مسکو - سنت پترزبورگ به خلیج فارس و هند و شرق آسیاست.

ایران از روسیه ضعیف در کنار خود و به چالش کشیده شدن اروپا استقبال می کند چرا که تعاملات با روسیه را آسان تر و انعطاف مسکو در برابر ایران را افزایش می دهد. علاوه بر این، روسیه تحت تحریم، به مشتری جدید ایران در روش های دورزدن تحریم ها تبدیل شده است.

تحریم ها، ایران و روسیه را به یکدیگر در زمینه های سیاسی، نظامی ، اقتصادی، نزدیک تر کرده است. حجم مبادلات اقتصادی دو طرف افزایش یافته است.

رسانه های غربی از افزایش همکاری های نظامی دو طرف در زمینه استراتژیک سخن می گویند. به ادعای آنها ایران به روسیه موشک و پهپاد می دهد و روسیه هم به ایران فناوری های حساس نظامی موشکی و جنگنده های پیشرفته سوخو 35 خواهد داد.
با این حال به دلیل تحریم ها، نفت ارزان روسیه به رقیب نفت ایران در بازار چین تبدیل شده است.

6-   واکنش چین

واکنش چین در نوع خود قابل توجه است. تایوان مهمترین چالش سیاست خارجی چین است. چین،‌ تایوان را بخشی از خاک خود می داند و هر گونه حمایت از تایوان را زیرسوال بردن تمامیت ارضی خود می داند. اما همزمان از روسیه حمایت می کند در حالی که روسیه تمامیت ارضی اوکراین را نقض کرده و بخشی از خاک این کشور را به خاک خود اضافه کرده اند.

یکی از دلایلی که چین همه جانبه و تمام عیار از روسیه حمایت نکرد همین موضوع است. یعنی اختلاف بر سر قاعده احترام به تمامیت ارضی کشورها.
چین در رای گیری های سازمان ملل متحد درباره جنگ روسیه علیه اوکراین،‌رای ممتنع می دهد.

با این حال جنگ روسیه علیه اوکراین از همه جهت به سود چین بود. هم باعث تضعیف روسیه شد و این اتفاق خوبی است زیرا روسیه ضعیف برای چین به مراتب بهتر از روسیه قدرتمند است؛ هم به تضعیف اروپا و سرگرم شدن امریکا منجر شد.

تحریم های غربی علیه نفت و گاز روسیه، باعث شد روسیه نفت و گاز خود را به قیمت پایین روانه چین کند. این فرصت بی نظیری برای چینی ها ایجاد کرد تا همزمان سیراب نفت ارزان ایران و روسیه دو کشور تحت تحریم غرب شود و بیش از پیش،‌با استفاده از انرژی ارزان، رقابت پذیری اقتصاد خود را در جهان تقویت کند. ضمن اینکه با توجه به  تحریم های غرب، روسیه تمرکز اقتصادی خود را از غرب به شرق منتقل کرد و این یعنی افرایش تجارت روسیه با چین. در این تجارت، چین دست بالا را دارد.
 
از سوی دیگر به چالش کشیدن غرب از سوی روسیه برای چینی ها خوشایند است. گرچه همزمان، اعتقاد بر این است یکی از دلایل حمایت های غرب از اوکراین در برابر روسیه و تحریم شدید مسکو،‌ ارسال پیام به چین است تا بداند در صورت اقدام برای تصرف تایوان با هزینه بالایی از سوی غرب روبه رو خواهد شد. 

7.  قره باغ و ارمنستان 

یکی از تبعات جنگ روسیه علیه اوکراین و تضعیف جهانی روسیه را می توان در ماجرای قره باغ دید.

با وجود اینکه دولت روسیه ضامن توافق اتش بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مرزهای قره باغ بود و نیروهای صلح بان روسیه نیز در مرزهای قره باغ مستقر شدند اما ارتش جمهوری اذربایجان در سپتامبر گذشته (2023) با نادیده گرفتن توافق آتش بس و حضور صلح بانان روس، به قره باغ حمله کرد و در یک روز، این منطقه را تحت کنترل خود گرفت و بعد از 3 دهه دوباره این منطقه به حاکمیت باکو بازگشت.

نکته اینکه ارمنستان در جنگ سه دهه قبل با جمهوری آذربایجان از حمایت همه جانبه روسیه برخوردار بود. جنگ 3 دهه قبل (1990) میان جمهوری اذربایجان و ارمستان بر سر قره باغ به سود ارمنستان تمام شد. ارتش ارمنستان علاوه بر تصرف قره باغ، توانست  مناطق شرقی جمهوری اذربایجان را اشغال کند و به مدت سه دهه در کنترل خود داشته باشد. همه این مناطق در جنگ 2020 دو طرف و توافق آتش بس بعد از آن، از اشغال ارمنستان خارج شد.

نیروهای صلح بان روسیه در مرزهای قره باغ و نیروهای ارتش جمهوری اذربایجان

ارمنستان نیز که در طرف مقابل به عنوان هم پیمان روسیه به شمار می رفت نتوانست دست به هیچ اقدامی برای حمایت از ارامنه قره باغ بزند و تسلیم واقعیت شد. بعد از این حادثه، ارمنستان در روابط استراتژیک با روسیه تجدیدنظر کرد و به نظر می رسد به دنبال ساخت رابطه جدید استراتژیک با غرب (آمریکا - فرانسه)‌ است.

8 . تقابل ملی گرایی روسی – اوکراینی

جنگ روسیه – اوکراین را می توان در نتیجه برخورد و تقابل دو ملی گرایی روسی و اوکرایی توصیف کرد.

تندرویی ملی گرایی اوکراینی،‌ انگیزه حملات بی رحمانه و شدید نیروهای شبه نظامی و ارتش اوکراین به مناطق روس نشین در شرق اوکراین بود که منجر به کشتار بسیاری از غیرنظامیان شد اما این کشتار را توجیه کرد.

ملی گرایی افراطی اوکراینی، هویت ملی اوکراین را در زبان ، نژاد و فرهنگ اوکراین خلاصه می کند در حالی که فرهنگ ، زبان و نژاد روسی بخشی از هویت و فرهنگ اوکراین است و نمی توان آن را نادیده گرفت. وقتی ملی گرایان تندرو اوکراین، هویت ملی را در زبان و فرهنگ و نژاد اوکراینی خلاصه کردند روس های اوکراینی خود را خارج از دایره هویت ملی کشورشان دیدند.

 ملی گرایی روسی به نام حمایت از شهروندان روس اوکراین، تجاوز نظامی و اشغال خاک همسایه را رقم زد و برپایه هزینه کردن از همین جنس از احساسات جنگ ادامه دارد.
سخنان تحقیر آمیز برخی مقامات روس درباره اوکراین و انکار موجودیت این کشور نشانه ای از همین وضعیت است.

مدودف و پوتین

دمتری مدودف رئیس‌جمهور پیشین و معاون شورای امنیت روسیه در تیر ماه گذشته گفته بود :"رژیم ناسیونالیستی" {حاکم بر اوکراین} باید از روی زمین محو شود.

مدودف با تاکید بر ضرورت محو کامل "رژیم ناسیونالیستی حاکم بر کی‌یف" در کانال تلگرامی خود نوشته، اگر از این رژیم فقط خاکستر هم باقی بماند نباید اجازه داد این خاکستر دوباره امکان تولد داشته باشد ... نباید تحت هیچ شرایطی اجازه داد "این کثافت‌ها" دوباره به کی‌یف بازگردند

مدودف آبان گذشته گفته بود: "اوکراین کشور نیست". او در اشاره به شهرهای مهم اوکراین گفته است: "ما باید بپذیریم که اودسا، نیکولایف و کی‌یف هم عملا متعلق به اوکراین نیستند ... اوکراینی یک زبان نیست بلکه گویش (لهجه) است و اوکراین کشور نیست بلکه صرفا تکه‌هایی از چند سرزمین به هم چسبیده شده است.

مدودف در دی ماه گذشته هم گفت‌:‌ " اودسا، دنیپروپتروفسک، خارکوف، نیکولایف و کی‌یف مانند بسیاری از شهرهای دیگر که تحت اشغال موقت (دولت اوکراین) قرار دارند، شهرهای روسی هستند".

بیشتر بخوانید:

4 نکته درباره حمله ایران به اسرائیل / خط قرمز در برابر خط قرمز / آغاز عصر جدید خاورمیانه

ایران و اسرائیل ؛ درگیری نیمه مستقیم

پیشنهاد به رئیسی: گفتگوی مستقیم با امریکا برای دور زدن روسیه / تحریم مسکو، فرصت طلایی بازگشت نفت و گاز ایران

6 شکست روسیه در 60 روز جنگ علیه اوکراین

در حضور لاوروف، جنگ روسیه علیه اوکراین را محکوم کنید

تماشاخانه

تیلور و یزدانی؛ دو کشتی‌گیری که تا زمان پایان نبردها، تشک کشتی را ترک نکردند / آیا یک جدال تاریخی تمام شد؟ (فیلم)

دست‌های پشت پرده‌ای که از وزارت نیرو قدرت‌مندترند/ چه کسی پشت ساخت سد فینسک است؟ (فیلم)

فیلم های دیگر